De afgelopen maanden ben ik aan het denken gezet door een aantal blogposts.
Ten eerste was er de post van René Koeman, waarin een slinger als metafoor voor de evolutie van de geschiedenis werd geintroduceerd. Dan schreef Jona Lendering een artikel waarin het concept van culturele continuiteit ter discussie wordt gesteld. Continuiteit die teruggaat tot op de Grieken wordt volgens Jona vaak benadrukt om het belang van de geschiedschrijving te onderstrepen, maar het herkennen van culturele continuiteit is achteraf betekenis geven aan de geschiedenis, een vorm van ‘cherry picking.’ Ook interessant is het statement dat dit alleen bij de hoge cultuur lijkt te werken. In een andere post tenslotte, gaat Jona in op het gebrek aan common ground tussen archeologen, oudheidkundigen en classici. In de comments op Jona’s post uit fysicus MNb zijn verbazing hierover.
Ik vind dit alles, en in het bijzonder de discussie over culturele continuiteit, verschikkelijk boeiend. Waarom? Ten eerste omdat ik de indruk heb dat in de geschiedschrijving van de exacte wetenschap vaak precies het tegendeel wordt gedaan: Niet de continuiteit van het denken lijkt centraal te staan, maar juist de paradigmaveranderingen krijgen onevenredig grote nadruk. Maar als het zoeken naar culturele continuiteit cherry-picking is, is de nadruk op paradigmaveranderingen dat dan niet net zo? Zijn die paradigmaveranderingen werkelijk zo groot? En, heel relevant lijkt me, worden de ze ook als paradigmaveranderingen ervaren door de wetenschappers die ze introduceerden?
Ook de nogal verbaasde reactie van MNb is veelzeggend. Fysici uit verschillende disciplines kunnen namelijk inderdaad gemakkelijk werken met elkaar. Het is heel gebruikelijk dat een fysicus, na afstuderen een promotie doet in een ander vakgebied, om daarna als postdoc nogmaals in een ander vakgebied te werken. Dat kan, omdat de methoden, concepten, oplossingen, vragen en waarden gedeeld worden. Daarom is mijn stellige overtuiging dat de continuiteit in het fysische denken net zo belangrijk is als de paradigmaveranderingen en dat deze continuiteit net zo zeer benadrukt moet worden. De continuiteit zegt veel over de fysica zelf.
Daarom ga ik bewust een lijn van culturele continuiteit in de fysica benadruken, cherry-pickend dat het een lieve lust is, en zonder schaamte achteraf interpreterend. Aan het einde probeer ik te formuleren wat mijns inziens het belang is van deze continuiteit. Even een health warning: ik ben geen historicus, en heb ook zeker de pretentie niet dat deze teksten enige wetenschappelijke waarde hebben. De komende serie is meer bedoeld om mijn eigen gedachten te structureren dan die van u, geachte lezer!
Marco de Baar
Active Science 